Η Ευρώπη των «27»

[Αναδημοσίευση του «Η Ευρώπη των 27» (2007) Ενημερωτικό Δελτίο Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, τχ. 2424, σ. 15. ]

1. Ευρώπη και Βαλκάνια

Από την 1η Ιανουαρίου 2007, η Ευρώπη των 27 κρατών-μελών και των 490 εκατομμυρίων κατοίκων αποτελεί πολιτικό δεδομένο και ιστορικό γεγονός. Ο νέος κύκλος της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενός πολυεθνικού οργανισμού ο οποίος, σύμφωνα με τον Gerard Delanty (2003), μοιάζει να λειτουργεί σαν ένα ανταγωνιστικό πεδίο μόνιμου πολιτισμικού και θεσμικού πειραματισμού, σηματοδότησε την «αθόρυβη» και πλήρη – αλλά με αυστηρά συνοδευτικά μέτρα – ένταξη δύο γειτονικών Βαλκανικών χωρών (και μελών του ΝΑΤΟ): της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Η ένταξη αυτή είναι αναμφίβολα μεγάλης ιστορικής σημασίας, αλλά και συναισθηματικά έμφορτη για την Ελλάδα, για πολλούς λόγους. Πιο συγκεκριμένα, η χώρα μας διαθέτει πλέον κοινά χερσαία σύνορα με την (υπόλοιπη) Ευρωπαϊκή Ένωση. Δημιουργείται έτσι, εντός της Βαλκανικής χερσονήσου, ένας νέος ενιαίος χώρος ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και ένας νέος ελπιδοφόρος ορίζοντας σταθερότητας, ανάπτυξης και ευημερίας. Για πρώτη ίσως φορά, η παλαιά ζημιογόνος λογική της ενδο-βαλκανικής εχθρότητας αντικαθίσταται, κατά τον πιο επίσημο τρόπο, από την ευεργετική λογική της συνεργασίας και των αμοιβαίων στρατηγικών και συμφερόντων. Αφήνουμε λοιπόν πίσω μας μια μακρά ιστορία έντονης αντιπαλότητας και καχυποψίας. Φυσικά, υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα για την πλήρη ένταξη, έστω και υπό ένα καθεστώς αυστηρότατης και πολυετούς επιτήρησης, των υπολοίπων Βαλκανικών χωρών (Αλβανία, Βοσνία, Κροατία, Μαυροβούνιο, ΠΓΔΜ, Σερβία, Τουρκία). Αλλά πρόκειται σίγουρα για έναν μονόδρομο απόλυτης συμμόρφωσης με τις αρχές, τις αξίες και τους θεμελιώδεις κανόνες λειτουργίας της ευρωπαϊκής οικογένειας, στον οποίο αναπόδραστα θα δοκιμαστούν λαϊκά οράματα και εθνικά προτάγματα, κοινωνικές αντοχές και πολιτικές βουλήσεις.

2. Ευρωπαϊκή Διεύρυνση και Ευρωπαϊκή Εμβάθυνση

Ωστόσο, για να θυμηθούμε το σύντομο, περιεκτικό και ακόμα επίκαιρο συμπέρασμα του πρώην Προέδρου της Commission Jacques Delors (στις αρχές της δεκαετίας του 1990), ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να είναι περισσότερο η εμβάθυνση και λιγότερο η διεύρυνση. Μια εμβάθυνση πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη, ουσιαστικά δημοκρατική, θεσμικά ανασυγκροτησιακή και κοινωνικά ενισχυτική, με αυξημένη έμφαση στην περιβαλλοντική-οικολογική ευαισθησία, τη δημόσια λογοδοσία (public accountability) και τα δυναμικά χαρακτηριστικά της ιδιότητας του πολίτη (Θεολόγου 2005). Μόνον έτσι η Ευρώπη και, ειδικότερα, τα Βαλκάνια θα μπορέσουν τελικά να απολαύσουν τους καρπούς μιας μεγάλης και δύσκολης ενοποιητικής διαδικασίας, η οποία εν τω μεταξύ συνεχίζει να διατηρεί τον έντονα εύθραυστο και αβέβαιο ή, για να χρησιμοποιήσουμε έναν πιο φιλοσοφικό όρο, «μη-αποφασίσιμο» χαρακτήρα της. Χρειάζονται πολλές και επίπονες (κοινές) προσπάθειες ούτως ώστε να εξαλειφθεί πλήρως ο κίνδυνος της ταύτισης της ευρωπαϊκής διεύρυνσης, του ολικού εξευρωπαϊσμού των Βαλκανίων, με την ευρωπαϊκή διάλυση, τη «βαλκανοποίηση» της Ευρώπης.

3. Ευρώπη και ΗΠΑ

Στο επίκεντρο αυτών των προσπαθειών θα πρέπει, στο μέτρο του εφικτού, να τοποθετηθεί η (σταδιακή) αυτονόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το άρμα της Ουάσιγκτον, σε επίπεδο πρακτικό κι όχι απλώς ρητορικό. Τοιουτοτρόπως, θα μπορέσει να αποκτήσει σάρκα και οστά μια (εναλλακτική) συνεκτική ευρωκεντρική γεωπολιτική στρατηγική, ενάντια στον «ατλαντισμό» και τις διαρκείς αμερικανικές επεκτατικές βλέψεις. Τούτο αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, βασική προϋπόθεση για την κρίσιμη μετάβαση από την κοινωνία της αγοράς σε μια (επικοινωνιακά οργανωμένη) ευρωπαϊκή κοινωνία πολιτών. Σε μια «ανοιχτή» κοινωνία δηλαδή όπου, σύμφωνα με την περιεκτική κοινωνιολογική θεωρία του Νίκου Μουζέλη, η οικονομική λογική της παραγωγικότητας, η πολιτική λογική της δημοκρατίας, η κοινωνική λογική της αλληλεγγύης και η πολιτιστική λογική της αυτονομίας/αυτοπραγμάτωσης θα συνυπάρχουν αρμονικά, χωρίς την κατίσχυση της μιας λογικής πάνω στις τρεις άλλες. Επ’ αυτού του σημείου, είναι ιδιαίτερης σημασίας το γεγονός ότι, με ειδικό άρθρο στην προτεινόμενη Συνταγματική Συνθήκη, ο θεσμικός ρόλος των μη κυβερνητικών οργανώσεων (non governmental organizations) έχει ήδη αναγνωρισθεί επισήμως σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λοιπόν, σαν αντίβαρο στην αμερικανική ηγεμονία (η οποία, ωστόσο, είναι λίγο-πολύ παράδοξη εφόσον οι Αμερικανοί συνεχίζουν να νιώθουν τους εαυτούς τους ευάλωτους και την τεχνολογική τους ανωτερότητα δυνητικά ανατρέψιμη) είναι ζωτικής σημασίας. Διότι, σε περίπτωση αποτυχίας, η πρόκληση της ηγεμονίας αυτής «θα έρθει από την Ασία (κυρίως από τη ραγδαία αναπτυσσόμενη Κίνα) και ο μετασχηματισμός του παγκόσμιου συστήματος θα έχει ένα μη δημοκρατικό, αυταρχικό χαρακτήρα» (Μουζέλης 2001: 105).   Αναφορές Delanty, G. (2003) «The Making of a Post-Western Europe: A Civilizational Analysis» Thesis Eleven 72: 8-24. Θεολόγου, Κ. (2005) Πολίτης και Κοινωνία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παπαζήσης. Μουζέλης, Ν. (2001) Για έναν εναλλακτικό Τρίτο Δρόμο. Θεμέλιο.

Παράθυρα Λογοτεχνίας για Νέους

Intellectum 10

[
Μενού