<< Επιστροφή
InterPares

Τεύχος 2 - Η απελευθέρωση των αεροπορικών μεταφορών - Διεθνείς εξελίξεις

Η απελευθέρωση των αεροπορικών μεταφορών
Διεθνείς εξελίξεις

Οι αεροπορικές μεταφορές τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο αποτελούν σημαντικό αλλά και ευαίσθητο τομέα της οικονομικής δραστηριότητας και πολιτικής ανάπτυξης μιας χώρας.
Η ανάπτυξη των αερομεταφορών, από τις αρχές του εικοστού αιώνα διαπέρασε από ποικίλα στάδια ακολουθώντας κυρίως την τεχνολογική εξέλιξη αλλά και την ανάγκη των κρατών για ομοιόμορφη ρύθμιση των κανόνων που διέπουν τις εθνικές και διεθνείς μεταφορές, έτσι ώστε να μην υπάρχουν διαφοροποιήσεις μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών σε ζητήματα όπως αυτό της ευθύνης του αεροπορικού μεταφορέα και της προστασίας των επιβατών που διακινούνται με αεροσκάφος από τόπο σε τόπο.
Το καθεστώς των διμερών κρατικών συμφωνιών, που θεμελιώθηκε με τη "Διεθνή Σύμβαση του Σικάγου" του 1944 με βάση τις οποίες λειτουργούν οι τακτικές αεροπορικές μεταφορές σε παγκόσμιο επίπεδο, παραχώρησε σταδιακά τη θέση του σε ένα καθεστώς απελευθέρωσης των αεροπορικών μεταφορών, που άρχισε από την απορύθμιση της αμερικανικής αεροπορικής αγοράς, την οποία ακολούθησε και η ευρωπαϊκή αγορά.
Η απελευθέρωση των αεροπορικών μεταφορών στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υλοποιήθηκε σταδιακά, με τρεις δέσμες μέτρων, ειδικότερα με τη λήψη τριών "πακέτων μέτρων" που λήφθηκαν το 1987 (οδηγίες 87/601/ΕΚ και 87/602/ΕΚ), το 1990 (Κανονισμοί 2342/1990, 2343/1990 και 2344/1990) και το 1992 με τους κανονισμούς 2407/1992, 2408/1992 και 2409/1992 που αποτελούν και τη σημαντικότερη δέσμη μέτρων. Η απελευθέρωση ήταν αρχικά περιορισμένη, εφόσον από 1/4/1993 έως 1/4/1997 οι κοινοτικοί αερομεταφορείς με έγκυρη άδεια εκμετάλλευσης είχαν πρόσβαση στις τακτικές ενδοκοινοτικές αερογραμμές με ορισμένους περιορισμούς στην εκτέλεση των δρομολογίων και στην διατεθειμένη χωρητικότητα.
Η απελευθέρωση των αεροπορικών μεταφορών, επονομαζόμενη ως "Ανοικτοί Ουρανοί", αφορά τόσο στην ελεύθερη πρόσβαση των κοινοτικών αερομεταφορέων στις μεταφορές επιβατών και πραγμάτων μεταξύ των κρατών - μελών αλλά στο εσωτερικό κάθε κράτους μέλους.
Επίσης με τον Κανονισμό 2409/1992 του Συμβουλίου θεσπίσθηκε και η ελεύθερη διαμόρφωση των αεροπορικών ναύλων. Από 1η Απριλίου 1997 επήλθε πλήρης απελευθέρωση των αεροπορικών μεταφορών, έτσι ώστε όλοι οι κοινοτικοί αερομεταφορείς να έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε τακτικές ή μη τακτικές πτήσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα και μετά την 30η Ιουνίου 1998, με την πλήρη κατάργηση του cabotoge έχουν πλέον ελεύθερη πρόσβαση με τακτικές πτήσεις και στα ελληνικά νησιά. Την ως άνω απελευθέρωση στην Ε.Ε. ακολούθησε προσπάθεια αναδιοργάνωσης της αεροπορικής αγοράς σε ζητήματα εμπορικής εκμετάλλευσης, όπως στο σύστημα κρατήσεων θέσεων και επίγειας εξυπηρέτησης των αεροσκαφών. Πρόσφατα, εκδόθηκε ο Κανονισμός 889/2002 του Συμβουλίου της Ε.Ε. με σκοπό την καθιέρωση ενός σύγχρονου και ασφαλούς συστήματος απεριόριστης ευθύνης του αεροπορικού μεταφορέα σε περίπτωση θανάτου ή τραυματισμού επιβατών.
Ο κοινοτικός νομοθέτης επιθυμεί σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας να δημιουργήσει ένα ενιαίο σύνολο κανόνων για όλους τους κοινοτικούς αερομεταφορείς που να φορά το ίδιο επίπεδο και την ίδια φύση ευθύνης του αεροπορικού μεταφορέα στις εθνικές και διεθνείς μεταφορές, μέσα στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εισάγοντας το σύστημα της αντικειμενικής ευθύνης του αεροπορικού μεταφορέα έναντι των επιβατών. Συγχρόνως με τον ίδιο Κανονισμό εισάγεται η υποχρέωση ασφάλισης αστικής ευθύνης του κοινοτικού αερομεταφορέα μέχρις ενός ποσού που θα εξασφαλίζει όλα τα πρόσωπα που δικαιούνται αποζημίωση.
Η νέα αυτή κοινοτική ρύθμιση αποτελεί προσπάθεια του κοινοτικού νομοθέτη να εναρμονισθεί με το νέο καθεστώς ευθύνης του αεροπορικού μεταφορέα που ισχύει στις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές.
Στις 28 Μαΐου 1999 συμφωνήθηκε στο Μόντρεαλ μια νέα σύμβαση για την ενοποίηση ορισμένων κανόνων για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές, η οποία ορίζει νέους γενικούς κανόνες για την ευθύνη του διεθνούς αερομεταφορέα, σε αντικατάσταση εκείνων που θεσπίζει σήμερα η Σύμβαση της Βαρσοβίας του 1929 και των μετέπειτα τροποποιήσεων της. Η Σ.Β. θα συνεχίσει να ισχύει επ΄ αόριστο παράλληλα με τη Σύμβαση του Μόντρεαλ, όταν αυτή θα αρχίσει να ισχύει μετά την επικύρωση της από 30 κράτη.
Τη Σύμβαση του Μόντρεαλ κύρωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση με την 2001/539/Εκ απόφαση του Συμβουλίου της 5ης Απριλίου 2001 και ακολούθως την κύρωσε η Ελλάδα με το Ν. 3006/2002.
Κύριο χαρακτηριστικό της Σύμβασης του Μόντρεαλ, που εκσυγχρονίζει τη Σύμβαση της Βαρσοβίας αποτελεί το γεγονός ότι προβλέπει απεριόριστη ευθύνη σε περίπτωση θανάτου ή τραυματισμού επιβατών σε αεροπορική μεταφορά, εισάγοντας το σύστημα της αντικειμενικής ευθύνης καθώς και ομοιόμορφα όρια ευθύνης για απώλειες, φθορά ή καταστροφή αποσκευών και για ζημία λόγω καθυστέρησης, διατηρώντας, στις περιπτώσεις αυτές, το σύστημα της νόθου αντικειμενικής ευθύνης.
Ο αερομεταφορέας ευθύνεται αντικειμενικά για απαιτήσεις μέχρι του ποσού των 100.000 Ε.Τ.Δ. (Ειδικών Τραβηκτικών Δικαιωμάτων), χωρίς να μπορεί να απαλλαγεί της ευθύνης του ή να την περιορίσει, εκτός της συντρέχουσας υπαιτιότητας του επιβάτη. Για απαιτήσεις πέραν του ανωτέρου ποσού, η ευθύνη του αεροπορικού μεταφορέα είναι νόθος αντικειμενική χωρίς όρια.
Ποσοτικά όρια ευθύνης θεσπίζονται μόνο για ζημίες στις αποσκευές και στα εμπορεύματα.
Συνοψίζοντας αξίζει να επισημανθεί ότι η δημιουργία ενός νέου ομοιόμορφου συστήματος ευθύνης στις διεθνείς και στις κοινοτικές αεροπορικές μεταφορές θα συμβάλλει στη διασφάλιση της προστασίας των επιβατών σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου κι αν ταξιδεύουν, αρκεί το "σημείο" αυτό να αποτελεί "συμβαλλόμενο στην Σ.Μ. μέρος" ή να ανήκει σε κράτος - μέλος της Ε.Ε.

Ράνια Χατζηνικολάου - Αγγελίδου
Αν. Καθηγήτριας Τμήματος Νομικής