* Ο τίτλος της 3ης Μπιενάλε Χορού της Βενετίας
«Παρατηρήστε τους συνεπιβάτες σας στις αίθουσες αναμονής των αεροδρομίων, την ένταση και την επιφυλακτικότητα που εκφράζουν μέσα από τις κινήσεις τους». Κάπως έτσι δικαιολόγησε τον τίτλο της φετινής Μπιενάλε Χορού της Βενετίας ο καλλιτεχνικός της διευθυντής, Ισμαέλ Ιβό. Υπονοούσε ότι στην αβεβαιότητα των αποσυστοιχίσεων της περασμένης δεκαετίας, προστέθηκε ο μεταμοντέρνος τρόμος της 11ης Σεπτεμβρίου.
Ακούμε, ψηλαφίζουμε, τρομάζουμε μόνοι κι έρημοι. Πριν προλάβουμε να αποφασίσουμε, έχουμε καταλήξει. Πριν προλάβουμε να αγαπήσουμε, έχουμε ξεχάσει. Είμαστε η post γενιά, μιας post εποχής που αναζητά δανεικούς ορισμούς για να επιβεβαιώσει μία μεταβαλλόμενη ταυτότητα. Ωστόσο η post εποχή πριν από λίγα μόλις χρόνια ήταν συνώνυμη της πολυποικιλίας, της ευημερίας και της πολιτικής χαλαρότητας. Δεν υπήρχε ο «άξονας του κακού» αλλά η «κοινωνία της γνώσης» και η «νέα οικονομία». Και από την άλλη «οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη» των κινημάτων της Γένοβας. Στο επίκεντρο οι συζητήσεις για την παγκοσμιοποίηση, οι δείκτες ανάπτυξης των αεροπορικών και τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων κάθε χώρας που επιβεβαίωναν την εξωστρέφειά της, μαζί με τα θέματα του Πόρτο Αλέγκρε.
Η άνεση, η χαλαρότητα και η σιγουριά των κινήσεων που υπονοεί ο Ισμαέλ Ιβό, προϋποθέτουν την εσωστρέφεια της ανοιχτής πορείας. Το ζύγισμα, την κατάρα και την ευχή, τη συντριβή και την αποθέωση. Τον χρόνο. Γι’ αυτό ακριβώς και οι άνθρωποι της εποχής μας φοβούνται. Τρέχουν ακόμη πιο γρήγορα, δεν προλαβαίνουν, αλλά τους προλαβαίνουν. Οι διατροφικοί κίνδυνοι, το εξαθλιωμένο πολιτικό σύστημα, τα τρομοκρατικά χτυπήματα. Και έρχεται η κίνηση ως αντίδοτο στην απειλή. Φαίνεται, ωστόσο, ότι τελικά ο φόβος νικά τις κινήσεις μας και καταντούμε περιφερόμενα σώματα όπως αυτά που περιγράφει ο Ιβό.
Αρχές της δεκαετίας του ’90 πολλοί πίστεψαν στο «τέλος της ιστορίας» και επαναπαύτηκαν στην πολυτελή ραστώνη της νίκης. Οι χρηματιστηριακοί δείκτες, οι θεωρίες του τέλους των οικονομικών κύκλων και η εμπέδωση της δημοκρατίας ήταν οι οδοδείκτες της εποχής. Ωστόσο η ιστορία εκδικείται σκληρά όσους την υποτιμούν. Και η ιστορία ξαναχτύπησε το 2001 στη Νέα Υόρκη.
Η χρυσή ευκαιρία είχε δοθεί. Οι συντηρητικοί εξτρεμιστές με τη Βίβλο στο χέρι παρέα με τους ισλαμιστές τρομοκράτες ανέλαβαν το ρόλο του συγγραφέα της ιστορίας. Οι ορισμοί επαναδιατυπώνονται και το πολιτικό έλλειμμα καλύπτεται. Μέσα στη μεταμοντέρνα αμηχανία είχαμε χάσει τους απόλυτους ορισμούς και εν μέρει την ταυτότητά μας. Είχαμε να αντιμετωπίσουμε ένα εντελώς νέο γεωπολιτικό και οικονομικό σκηνικό που απαιτούσε νέες απαντήσεις. Τελικά οι απαντήσεις ήρθαν με την πιο απόλυτη και απλουστευτική μορφή. Από εδώ η δημοκρατία, από εκεί η φίμωση. Από εδώ η ελευθερία, από εκεί η τρομοκρατία. Από εδώ το φως, από εκεί το σκοτάδι. Τόσο εύκολα και απλά. Και από εδώ μετράμε νεκρούς από τα τρομοκρατικά χτυπήματα, από εκεί μετρούν νεκρούς από τους βομβαρδισμούς και την κρατική τρομοκρατία. Και τα άκρα θριαμβεύουν πολιτικά, κοινωνικά και ιδεολογικά.
Προφανώς, βέβαια, δεν μπορεί κανείς να βάζει στο ίδιο τσουβάλι, μαζί με τον εξτρεμισμό και την τρομοκρατία, τις δημοκρατικές κοινωνίες που ακόμη και σε αυτές τις συνθήκες δεν παύουν να απολαμβάνουν, έστω και περικομμένων, των ιστορικών πολιτικών, ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Στις κοινωνίες μας διεξάγεται δημοκρατικός διάλογος και δίνονται πολιτικές μάχες. Και όλα αυτά τα δικαιώματα συμπυκνώνουν ένα ιδιαίτερο πολιτικό φορτίο. Δεν είναι νεκρά γράμματα στα επίσημα κείμενα των Συνταγμάτων, αλλά κρύβουν συγκρούσεις και αγώνες.
Εναντίον αυτής της κουλτούρας της αβεβαιότητας πρέπει να αγωνιστούμε. Όσο επιμένουμε σε στρατιωτικού τύπου προφυλάξεις, τόσο θα ζούμε με τον φόβο της επόμενης επίθεσης. Προχωρώ όχι για να μη σκέφτομαι αλλά για να ξεχνώ. Και είμαι τόσο φοβισμένος όσο και εξωστρεφής.
